Tại Mỹ, xu hướng làm bạn với trí tuệ nhân tạo đang ngày càng phổ biến trong giới trẻ, và điều này đang khiến nhiều chuyên gia lo ngại. Thay vì tìm kiếm sự đồng hành, chia sẻ nơi bạn bè thật, không ít thanh thiếu niên lại chọn trò chuyện với các nền tảng AI – những “người bạn ảo” có thể được tùy chỉnh theo cá tính, tính cách, luôn biết lắng nghe và phản hồi theo cách dễ chịu nhất.

Một nghiên cứu gần đây cho thấy, gần một phần ba thanh thiếu niên Mỹ cho rằng các cuộc trò chuyện với AI mang lại sự thỏa mãn về mặt tâm lý tương đương, thậm chí hơn, so với trò chuyện với con người. Với nhiều em, AI không chỉ là một công cụ tra cứu hay giải trí, mà thực sự trở thành một người bạn đồng hành trong cuộc sống hàng ngày.

Ông Michael Robb – Trưởng nhóm nghiên cứu của tổ chức Common Sense Media – cho biết: “Khi bạn hỏi các thanh thiếu niên, phần lớn vẫn nói rằng họ dành nhiều thời gian với bạn bè thật và thấy nói chuyện với người thật thú vị hơn. Nhưng nếu đi sâu hơn, bạn sẽ thấy một số điều thực sự đáng lo. Khoảng một phần ba số thanh thiếu niên từng tương tác với bạn đồng hành AI cho biết họ đã chọn AI thay vì người thật để tâm sự về một vấn đề nghiêm trọng. Là một phụ huynh và là người quan tâm đến sự phát triển lành mạnh của giới trẻ, tôi thấy điều này cần được đặc biệt chú ý.”

Bạn đồng hành AI – theo định nghĩa của nghiên cứu – là những nền tảng được thiết kế như “bạn bè kỹ thuật số”: có thể mang tính cách riêng, biết trò chuyện như người thật và tạo ra cảm giác gắn kết về mặt cảm xúc. Những nền tảng nổi tiếng như ChatGPT hay Claude, vốn được thiết kế để trả lời câu hỏi, ngày càng được sử dụng nhiều theo cách này – như một người để lắng nghe, trò chuyện và đồng cảm.

Tuy nhiên, chính khả năng lặp lại và chiều theo cảm xúc người dùng khiến AI trở thành một “tấm gương phản chiếu” dễ chịu nhưng nguy hiểm nếu bị lạm dụng. Anh Ganesh Nair – một người dùng AI tại Mỹ – chia sẻ: “Đối với AI, bạn luôn thú vị. Bạn luôn đúng. Bạn luôn có lý lẽ và giá trị về mặt cảm xúc. Bạn không phải lo mình sai hay đúng, vì AI lặp lại chính xác những gì bạn muốn nghe. Điều này có sức hấp dẫn nhất định, nhưng cũng có thể rất nguy hiểm.”

Các chuyên gia cảnh báo rằng sự phụ thuộc vào AI có thể ảnh hưởng tiêu cực đến kỹ năng xã hội, khả năng sáng tạo và tư duy phản biện – những kỹ năng thiết yếu trong quá trình phát triển nhận thức của giới trẻ. Mối nguy không chỉ nằm ở thời lượng sử dụng, mà còn ở mối quan hệ cảm xúc mà người trẻ hình thành với những chatbot – điều mà các em đôi khi chưa đủ chín chắn để phân định rõ.

Một trong những trường hợp gây chấn động xảy ra vào năm ngoái, khi một cậu bé 14 tuổi ở Florida tự tử sau khi hình thành sự gắn bó sâu sắc với một nhân vật chatbot AI. Vụ việc đã làm dấy lên hồi chuông cảnh báo về ranh giới mong manh giữa tình cảm thật và sự giả lập của công nghệ.

Ông Michael Robb nhấn mạnh: “Bạn biết đấy, đây là những điều có thể tạo ra sự gắn bó về mặt cảm xúc dẫn đến sự phụ thuộc. Tôi nghĩ điều đó là vấn đề đối với những đứa trẻ, những người vẫn đang học cách phân biệt giữa mối quan hệ chân thành và giả tạo là gì.”

Trong bối cảnh các nền tảng AI phát triển ngày càng mạnh mẽ, giới chuyên gia và các nhà giáo dục đồng loạt kêu gọi sự vào cuộc của các cơ quan chức năng nhằm ban hành quy định rõ ràng hơn. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức của phụ huynh và học sinh về cách sử dụng AI một cách lành mạnh, tránh biến công nghệ trở thành chỗ dựa cảm xúc thay vì công cụ hỗ trợ.

Không ít thanh thiếu niên tại Mỹ đã bắt đầu nhận ra nguy cơ. Một số em tự nguyện từ bỏ việc trò chuyện với AI, bày tỏ lo ngại sau những sự việc đau lòng xảy ra gần đây. Sự tỉnh táo và tự điều chỉnh đó, theo các chuyên gia, là tín hiệu tích cực – và cũng là bước đầu tiên để giới trẻ quay trở lại với những mối quan hệ chân thực, nơi sự kết nối, cảm thông và phát triển cá nhân không thể thay thế bằng bất kỳ hệ thống trí tuệ nhân tạo nào.