Đã gần nửa thế kỷ trôi qua, hành trình tìm kiếm, đưa các anh trở về quê mẹ vẫn chưa một ngày dừng lại. Lần theo từng dòng ký ức, từng mẩu tin mong, chỉ để trả về tên tuổi, trả lại quê hương cho người đã nằm xuống.

Tháng 7 về - tháng tri ân,cả nước như lặng lại, lòng người rưng rưng nhớ về hơn 1,2 triệu liệt sĩ – những người con ưu tú đã hóa thành bất tử vì độc lập tự do của dân tộc. Trên dải đất hình chữ S có hơn 3.000 nghĩa trang liệt sĩ, nhưng vẫn có đến hàng trăm ngàn ngôi mộ chưa xác định được danh tính. Một nỗi đau chưa khép. Một món nợ thiêng liêng mà cả dân tộc chưa thể nguôi.

Chiến tranh đã đi qua hơn nửa thế kỷ, nhưng nước mắt của biết bao người mẹ trên khắp dải đất hình chứ S này vẫn chưa ngừng rơi. Hàng trăm nghìn gia đình vẫn kiên nhẫn đi khắp các chiến trường chỉ với một ước nguyện - tìm được hài cốt người thân.

Trong hành trình xác định danh tính cho những liệt sĩ chưa biết tên, một bước ngoặt lịch sử đã mở ra: Bộ Công an triển khai chương trình thu nhận mẫu sinh học, đối chiếu dữ liệu ADN từ thân nhân liệt sĩ với cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia. Không chỉ áp dụng công nghệ, chương trình mang theo nghĩa cử thiêng liêng, đền ơn đáp nghĩa, tri ân những người đã ngã xuống vì độc lập, tự do của dân tộc. Đây cũng là minh chứng sống động cho quyết tâm của lực lượng Công an trong việc hiện thực hiện Đề án 06, thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia gắn liền với đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”.

Ngày 23 tháng 7 năm 2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã bấm nút kích hoạt xây dựng Ngân hàng Gen ADN liệt sĩ chưa xác định được thông tin và thân nhân liệt sĩ. Đây được xem là cột mốc quan trọng trong việc ứng dụng công nghệ giám định ADN hiện đại để xác định danh tính để những tấm bia mộ như thế này không còn trắng thông tin.

Và chỉ sau 1 năm, với sự nỗ lực không ngừng nghỉ, Bộ Công an đã phối hợp với các đơn vị rà soát, cập nhật 336.243 thông tin liệt sĩ chưa xác định được danh tính. Cập nhật 284.392 thông tin thân nhân liệt sĩ lấy mẫu ADN đạt 42.3% so với tổng số cần thu thập thông tin; Tổ chức thu nhận hơn 51.000 mẫu ADN thân nhân liệt sĩ, trong đó hơn 600 buổi thu nhận lưu động đối với các thân nhân liệt sĩ già yếu, không di chuyển được tại các địa bàn của 63 địa phương, hoàn thành phân tích được 11.138 kết quả ADN.

45 năm mòn mỏi tìm kiếm, 45 năm đằng đẵng với hàng chục lần vào các tỉnh phía nam tìm kiếm nhưng gia đình bà Nguyễn Thị Lan vẫn không thể tìm thấy phần mộ của người anh trai - liệt sĩ Nguyễn Quốc Hội. Và rồi, nhờ chương trình thu nhận mẫu ADN mà lực lượng công an đang thực hiện, gia đình đã tìm thấy phần mộ người thân.

Nhiều gia đình liệt sĩ khác cũng đã tìm lại được thông tin về người thân của mình sau biết bao năm tìm kiếm.

Chiến tranh đã lùi xa, đất nước đã hòa bình, và đang vươn mình mạnh mẽ, nhưng vẫn còn đó những người mẹ tóc bạc, còn đó những gia đình khắc khoải chờ thắp một nén hương bên mộ người thân. Bằng tất cả tấm lòng tri ân, lực lượng Công an nhân dân đang từng bước hiện thực hóa mong muốn ấy. Để những người đã ngã xuống, được yên nghỉ trong vòng tay thân nhân gia đình mình.